تحلیل داستان پسران فریدون و دختران شاه یمن در شاهنامه
مقدمه
در این متن به تحلیل یکی از نگاره های زیبای شاهنامه فردوسی تحت عنوان «پسران فریدون و دختران شاه یمن» بر اساس نقد بینا متنی و مقایسه این نگاره از نسخه شاهنامه طهماسبی (944 ه. ق) در تبریزی با نگاره دیگری با همین موضوع و عنوان در نسخه شاهنامه شاه اسماعیل دوم (984 ه.ق) در قزوین با فاصله زمانی 40 سال از یکدیگر و تطبیق و بررسی این نگاره ها با شعر شاهنامه فردوسی با رویکردهای توصیفی و تطبیقی پرداخته شده است.
کلمت کلیدی:
اشعار کهن پارسی
شاهنامه فردوسی
شاهنامه طهماسبی
پسران فریدون و دختران شاه یمن
شاهنامه فردوسی (شاه طهماسبی):
از میان نسخه های متعددی که در طول دوران نگارگری ایران از شاهنامه فردوسی مصور شده اند، هیچ یک از نظر تعداد مجالس و زیبایی و شکوهمندی تصاویر به عظمت نگاره های این نسخه که در زمان شاه اسماعیل اول ساخت آن آغاز شد نمی رسد. این شاهنامه که توسط برجسته ترین نگارگران سده دهم هجری قمری در کارگاه سلطنتی تبریزی ساخته شد دارای 258 نگاره است. تاریخ اتمام آن حدود 944 ه.ق است و تهیه آن حدود 20 سال طول کشیده است.
شاهنامه طهماسبی از نفیس ترین، زیباترین و پر ارزش ترین نسخه های مصور ایرانی است و هنرمندانی چون سلطان محمد، عبدالعزیز، آقامیرک ، عبدالوهاب، شیخ زاده، میر مصور، قاسم علی، میرزا علی، مظفر علی و میر سید علی نگاره های متعددی در آن به یادگار گذاشته اند. که هر یک می تواند بهترین کارهای این هنرمندان به شمار آید. این شاهنامه که پس از فوت شاه اسماعیل (930 ه.ق) در کارگاههای مورد حمایت شاه طهماسب و با عنایت او به اتمام رسید، توسط خود وی در نیمه دوم سده دهم ه.ق با مجموعه ای دیگر از هدایای نفیس به سلطان سلیم دوم، پادشاه عثمانی اهدا شد.
مدتها از این شاهنامه اطلاعی در دست نبود تا اینکه سرانجام در سال 1903 در نمایشگاه هنر اسلامی پاریس ظاهر شد در حالی که توسط «بارون ادموند روچیلد» به نمایشگاه امانت سپرده شده بود. سپس این نسخه در سال 1959 . توسط «آرتور هوتون»خریداری شد و 78 صحنه نقاشی آن از کتاب جدا و به موزه متروپولیتن نیویورک اهدا گردید. از آن پس تعداد دیگری از صفحات آن در مجموع 63 صفحه مصور در حراجی های مختلف به مجموعه داران فروخته شد تا آنکه پس از انقلاب اسلامی در تیرماه سال 1373 باقیمانده صفحات این شاهنامه مشتمل بر 118 نگاره و جلد سوخت طلایی و باقیمانده صفحات متن در اندازه 32 5/47 سانتیمتر به وطن بازگردانده شد و در موزه هنرهای معاصر تهران قرار گرفت.
نگاره پسران فریدون و دختران شاه یمن در این شاهنامه منسوب به قاسم علی است.
فهرست مطالب
شاهنامه فردوسی (شاه طهماسبی): 2
شاهنامه فردوسی (شاه اسماعیل دوم): 3
خلاصه داستان: 4
رویکرد توصیفی و تطبیقی: 11
مکتب قزوین (984 تا 1007 ه.ق) 14
مقایسه عناصر و نشانه ها در سه متن: 15
الف- عناصری که در هر سه متن وجود دارد: 16
ب- عناصری که در تصاویر نگاره ها هست ولی در شعر فردوسی نیست: 17
ج- تفاوت های دو نگاره شاهنامه طهماسبی و شاه اسماعیل دوم: 19
جایگزینی اشخاص در صحنه: 19
نوع جامه و پوشش: 20
افراد فرعی ماجرا: 21
ترکیب بندی تصویر نگاره ها: 22
عناصر هندسی و معماری: 25
عمق دادن و پلان بندی تصویر: 26
نتیجه گیری : 27
قیمت: 50٬000 تومان
قیمت: 40٬500 تومان